Al enige tijd geleden dat ik een nieuwe blog post schreef. De laatste helft van vorig jaar en het begin van dit jaar stonden in het teken van verhuizen. Inmiddels woon ik alweer een half jaartje in mijn nieuwe huis, maar ik heb nog lang niet dezelfde hoeveelheid fotoplekjes als rondom mijn oude woonplaats (maar die had ik dan ook over een periode van vijf jaar verzameld…). De laatste tijd ben ik vooral bezig geweest met het fotograferen van rupsen en ander larvengespuis. Daarbij kwam ik bij toeval rupsen van twee mooie soorten pijlstaarten tegen, namelijk de populierenpijlstaart en de pauwoogpijlstaart. Verder heb ik ook rupsen van de wolfsmelkpijlstaart opgezocht in de duinen. Dit, in combinatie met eerdere foto’s die ik heb gemaakt van zowel de rupsen als de volwassen nachtvlinders bracht mij op het idee om een blogpost te schrijven over deze gave groep nachtvlinders.

Allereerst, waarom zijn ze zo bijzonder dan? Nou, pijlstaarten, nachtvlinders uit de familie Sphingidae, zijn over het algemeen vrij GROOT, en hun rupsen zijn daarom echt gigantisch om in staat te zijn zo’n mooie grote nachtvlinder te worden. Ze groeien uit tot een indrukwekkend formaat en eten dus ook bergen met blaadjes. Het is niet voor niets dat in Amerika de ’tomato hornworm’ (Manduca quincemaculata) gevreesd wordt in de moestuin, omdat rupsen in het laatste (dus grootste) rupsenstadium in 1 dag al je tomatenplanten kunnen verorberen. Grote jongens dus. Maar zijn ze daarom makkelijk te vinden dan? Dat dan weer niet… Veel soorten zijn goed gecamoufleerd of verbergen zich in diep struikgewas, of ze leven in bomen. Je loopt ze dan straal voorbij. Sommige zijn ook aardig zeldzaam, of, in het geval van de vlinders, vliegen alleen ’s nachts en dan zal je ze vrijwel alleen kunnen zien als je nachtvlinders gaat lokken met een lamp en doek, of een nachtvlinderval.

En waarom heten ze eigenlijk pijlstaarten? Nou, één van de kenmerken die hen onderscheidt van andere families van nachtvlinders is dat de rupsen een soort verharde stekel op hun achterste segment hebben. Nu zijn er wel wat meer vlinders die iets van zo’n stekel lijken te hebben, zoals de meriansborstel, maar daarbij bestaat de stekel uit haren. De rups van de hermelijnvlinder heeft meer een ‘staart’ op het einde dat uit twee uitsteeksels bestaat.

In deze blog zal ik stuk voor stuk de soorten langslopen die ik al ooit gezien heb. Van niet alle soorten heb ik ook echt mooie foto’s, en enkele heb ik ook niet in het ‘wild’ gezien, maar wel in een vlindertuin. In Nederland komen 18 soorten voor (de hommelvlinder is hier uitgestorven), wereldwijd ruim duizend. Hieronder de lijst met soorten die je in Nederland zou kunnen vinden, met dikgedrukt de soorten die ik in het wild heb gezien en cursief soorten die ik alleen in gevangenschap heb gezien.

Doodshoofdvlinder, windepijlstaart, oleanderpijlstaart, groot avondrood, klein avondrood, glasvleugelpijlstaart, wingerdpijlstaart, wolfsmelkpijlstaart, walstropijlstaart, gestreepte pijlstaart, populierenpijlstaart, kolibrievlinder, eikenpijlstaart, lindepijlstaart, teunisbloempijlstaart, pauwoogpijlstaart, ligusterpijlstaart, dennenpijlstaart.

Mocht ik in de toekomst nog meer soorten tegenkomen, dan zal ik ze hierbij toevoegen :)

Doodshoofdvlinder

De bijna volgroeide rups van de doodshoofdvlinder kan wel bijna 13 cm lang zijn. Ze zijn geel met blauwige strepen. Ik zag ze in de vlindertuin Vlindersafari (echt een aanrader trouwens) waar ze op verschillende planten te vinden waren.

Oleanderpijlstaart

Deze heb ik jaren terug gezien in de Passiflorahoeve, een vlindertuin die inmiddels helaas is gestopt. Ik vond het erg leuk dat ze hier niet alleen aandacht besteedden aan tropische vlinders, maar ook een kas hadden met inheemse soorten, zoals deze oleanderpijlstaart. Deze soort leeft op oleander, een plant die niet veel in Nederland groeit, en daarom is de vlinder ook zeer zeldzaam.

Groot avondrood

Deze vlinder is zo komisch roze, het lijkt wel een zuurstokje! Tijdens de Nationale Nachtvlindernacht van 2022 kregen we er wel zeven op het doek in Maliskamp. Eéntje daarvan zette ik op een takje om hem mooi te fotograferen. Bijzonder aan deze vlinder is dat ze in het donker kleuren kunnen onderscheiden. De rups van deze soort is ook erg indrukwekkend, want hij heeft oogvlekken die afschrikwekkend zouden moeten zijn voor roofdieren. Helaas nog niet gespot :)

Wolfsmelkpijlstaart

Deze soort stond al een aardig tijdje op mijn lijstje met soorten die ik heel gaaf zou vinden om te zien, maar die net iets te ver van huis voorkomen (andere voorbeelden daarvan: julikever, vliegend hert, hermelijnvlinder (de rups dan), de eekhoorn (nogmaals de rups, niet het zoogdier), groefkopveldwesp…). De wolfsmelkpijlstaart is een zeldzame soort die slechts op enkele plekken in Zuid-Holland en Zeeland in de duinen voorkomt. Laat ik nou begin dit jaar verhuisd zijn naar Zuid-Holland, half uurtje rijden van de duinen! Zoals de naam al zegt, eten de rupsen van verschillende soorten wolfsmelk. Aan zee vind je, niet verrassend, zeewolfsmelk. Stap 1 is dus die planten spotten. Stap 2 is kijken welke vraatschade hebben. Stap 3 is de plant doorspeuren naar rupsen. En ja hoor, ik vond er vele! En dan zie je dat, ondanks dat deze rupsen echt groot zijn (tot 8 cm) en heel kleurrijk, ze door velen wel over het hoofd worden gezien.

Door hun grootte lenen ze zich goed voor groothoekfoto’s, waarbij je ook wat van de omgeving kunt laten zien. Maar ook close-ups zijn een goede manier om de mooie patronen te laten zien!

Gestreepte pijlstaart

Deze heb ik ook gespot in de Passiflorahoeve een paar jaar geleden. Rups niet gezien helaas. Wel een erg mooie pijlstaart. In Nederland is deze soort erg zeldzaam en worden alleen trekkende exemplaren aangetroffen, geen rupsen en ze kunnen hier niet overwinteren.

Populierenpijlstaart

Dit was echt een leuke toevallige ontmoeting! Ik was eigenlijk op zoek naar de rups van de hermelijnvlinder (ook een heel indrukwekkend beest namelijk! En ik heb hem zeker gevonden, maar aangezien het geen pijlstaart is, past deze niet in deze blogpost) en ik dacht hem op het spoor te zijn door bij een tak met vraatschade blaadjes om te draaien. Toen pakte ik bijna deze dikke rups vast! Ik herkende hem meteen als de rups van een pijlstaart. Het bleek om de populierenpijlstaart te gaan. Niet heel verrassend, want hij zat op populier.

Kolibrievlinder

Deze nachtvlinder is overdag actief en zien we steeds vaker in Nederland. Ze konden hier niet overwinteren en dus ook niet echt voortplanten. De exemplaren die hier in de zomer heen kwamen, waren hierheen getrokken vanuit Zuid-Europa. Maar nu worden ze soms vroeg in de lente ook gezien, een teken dat ze toch hier kunnen overwinteren.

De kolibrievlinder kan heel goed zweven, als het ware als een kolibrie, en zweeft voor bloemetjes om eruit te drinken. Desondanks zijn ze echt niet makkelijk om een scherpe foto van te maken, want ze zijn pijlsnel!

Lindepijlstaart

Van deze soort heb ik zowel de rups als de vlinder gezien. De rups had een collega een paar jaar geleden gevonden en deze had zo’n gekke kleur, zalmroze met een blauwgrijsachtige rug, en een blauwe stekel. Ik vond ook een keer twee exemplaren van de volwassen vlinders! Volgens mij was dat op het balkon van mijn toenmalige appartement. In de buurt van die flat stonden veel lindebomen, de waardplanten van deze soort.

Pauwoogpijlstaart

De rups kwam ik een tijdje terug tegen in Meijendel. Ik had hem zelf nog niet gespot, maar iemand anders was. Zij had het over een ligusterpijlstaart, maar die soort kende ik al (zie hierbeneden) en bovendien zat deze rups van een wilg te vreten, niet van liguster. Dus ik ging even onderzoeken welke andere soorten pijlstaarten er zijn die wel op wilg zitten, en dat bleek de pauwoogpijlstaart te zijn. Inmiddels hebben een heleboel fotografen deze rups en zijn vriendjes op de foto gezet…

De volwassen vlinders had ik ook al een keer gezien in 2023, namelijk toen ik mee ging kijken bij het legen van een nachtvlinderval in de buurt van Den Bosch. Daar zaten twee pauwoogpijlstaarten in. Het lukte ons om ze rustig op een tak te krijgen, vanwaar ik ze kon fotograferen. Ook mét de ‘ogen’ in beeld.

Ligusterpijlstaart

De ligusterpijlstaart hoop ik in de toekomst te gaan vinden bij mijn nieuwe huis. De hele wijk heeft namelijk ligusterhagen gekregen, haha. Maar op dit moment staan ze er nog een beetje treurig bij… Dit exemplaar heb ik gefotografeerd in de Passiflorahoeve, jaren geleden. Prachtige paarse strepen heeft hij, een zwarte ‘scherpe’ stekel, en weer die afgeplatte kop die zo typisch is.

Ik hoop dat ik je hiermee een overzichtje heb kunnen laten zien van de geweldige soorten pijlstaarten die we hebben in Nederland, zowel de rupsen als de vlinders. Toevallige of minder toevallige ontmoetingen met deze rupsen en vlinders zijn erg gaaf, en ik hoop dat dat nog dikwijls voor gaat komen, ook met de andere soorten! Vooral de rups van het groot avondrood zou ik erg gaaf vinden om te zien. Wie weet lukt het me een keer.

Bedankt voor het lezen, ik hoop dat je ervan genoten hebt.